Bij de verbranding van hout en fossiele brandstoffen (hoofdzakelijk diesel) komt er o.a. fijn stof (PM10?en PM2.5) en zwarte koolstof (BC) vrij. Deze stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid, onder meer door luchtweginfecties, astma, dichtslibben van bloedvaten en het veroorzaken van kanker. Zwarte koolstof (BC) is een onderdeel van fijn stof. Daarnaast bestaat er ook nog OC (organische koolstof) en brown carbon dat een onderdeel is van OC. Houtverbranding draagt meer bij aan de fijnstofconcentraties in de lucht?dan verbranding van fossiele brandstoffen. De verbranding van fossiele brandstoffen heeft doorgaans een grotere bijdrage aan de zwartekoolstofconcentratie in de lucht dan houtverbranding.

Fijn stof is schadelijk voor de gezondheid; dit geldt zowel voor PM10 als voor PM2,5 De grootste gezondheidsimpact is door PM2,5 omdat kleinere deeltjes dieper in de longen kunnen doordringen. Elke Vlaming wordt blootgesteld aan te veel fijn stof volgens de WGO-advieswaarden. Het aantal vroegtijdige sterfgevallen door PM2,5 in Vlaanderen in 2021 wordt geschat op ongeveer 4200.

Ultrafijn stof (UFP) zijn deeltjes met een diameter kleiner dan 100 nm. De VMM meet UFP-deeltjes van 10 tot 100 nm.Ongeveer 90% van het aantal deeltjes in de lucht zijn ultrafijne stofdeeltjesIn een stedelijke omgeving is verkeer de belangrijkste bron van ultrafijn stof, maar ook de industrie en huishoudens (gebouwenverwarming) dragen bij tot de uitstoot van UFPDoor hun zeer kleine afmeting kan ultrafijn stof diep doordringen in de longen, in de bloedstroom terechtkomen en schadelijke effecten elders in het lichaam veroorzaken

Secundair fijn stof, ontstaan uit chemische reacties van NH3, NOx en SO2 in de lucht, is de belangrijkste component van PM2,5. Op de tweede en derde plaats komt de 'andere' fractie (o.a. aan stofdeeltjes gebonden water en mineraal stof) en organische massa. De chemische samenstelling (=’chemkar’) varieert relatief weinig over de jaren. In de steden bevat PM2,5 meer elementair koolstof en organische massa, vooral door verkeer en gebouwenverwarming.

Weergave van de sectoraandelen weer van de emissie van de zware metalen As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb en Zn naar de lucht.

fijn stof is schadelijk voor de gezondheid; dit geldt zowel voor PM10 als voor PM2,5

Deze indicator toont de concentraties van de zware metalen cadmium (Cd), lood (Pb), nikkel (Ni) en en het metalloïde arseen (As) in de omgevingslucht in Vlaanderen. Zware metalen verspreiden zich via stofdeeltjes in de lucht en kunnen via de neus of mond worden opgenomen in het lichaam. Dit kan de gezondheid schaden, afhankelijk van de opgenomen hoeveelheid en de tijdsduur van de opname. As, Cd en Ni zijn kankerverwekkend; lood is waarschijnlijk carcinogeen voor mensen (zie de indicatoren Blootstelling aan As, Cd en Pb).

Natuurlijke ecosystemen, akkergewassen en seminatuurlijke vegetatie kunnen ook schade ondervinden door blootstelling aan troposferisch ozon. Dit kan zich uiten in bladverkleuring, bladverlies, vertraagde groei of zelfs afsterven. Bij gewassen leidt dit tot opbrengstvermindering. Ecologisch gezien beïnvloedt ozon de samenstelling en het functioneren van het ecosysteem, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de biodiversiteit.

In 2019 werd met zogenaamde ‘remote sensing’ de uitstoot van ongeveer 200.000 voertuigen gemeten langs 5 plaatsen op de openbare weg in Vlaanderen. Wat leren we uit de studie?

Fijn stof bestaat uit zeer kleine deeltjes die aanwezig zijn in de lucht. We spreken meestal over PM10 en PM2,5. Dat staat voor deeltjes die kleiner zijn dan 10 of 2,5 micrometer. Doordat ze zo klein zijn kunnen ze diep doordringen in de longen en schadelijk zijn voor de gezondheid.